PL EN
ARTYKUŁ PRZEGLĄDOWY
AMBICJE I OFERTY ŚWIATOWEGO PRZYWÓDZTWA WE WSPÓŁCZESNEJ GLOBALNEJ ARCHITEKTURZE BEZPIECZEŃSTWA
Damian JARNICKI 1, A-D,F
 
 
 
Więcej
Ukryj
1
Instytut Nauk o Bezpieczeństwie / Zespół Badań Strategicznych Wymiarów Bezpieczeństwa Międzynarodowego. Studium teoretyczno-empiryczne, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Polska
 
 
A - Koncepcja i projekt badania; B - Gromadzenie i/lub zestawianie danych; C - Analiza i interpretacja danych; D - Napisanie artykułu; E - Krytyczne zrecenzowanie artykułu; F - Zatwierdzenie ostatecznej wersji artykułu
 
 
Data nadesłania: 02-12-2023
 
 
Data ostatniej rewizji: 16-12-2023
 
 
Data akceptacji: 16-12-2023
 
 
Data publikacji: 29-12-2023
 
 
Autor do korespondencji
Damian JARNICKI   

Instytut Nauk o Bezpieczeństwie / Zespół Badań Strategicznych Wymiarów Bezpieczeństwa Międzynarodowego. Studium teoretyczno-empiryczne, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Żytnia 39, 08-110, Siedlce, Polska
 
 
SBN 2024;31(1): 11-36
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Konstytuującą wartością w sferze bezpieczeństwa – szczególnie bezpieczeństwa międzynarodowego i międzypaństwowego, jest klarowna i zrozumiała sytuacja w zakresie reguł, mechanizmów i uznanej hierarchii, utrzymujących razem systemowe relacje w określonej spójnej formule. Taka sytuacja umożliwia prosperity, chroni przed negatywnymi systemowymi eskalacjami i dezintegracją w sferze bezpieczeństwa międzynarodowego. Bywała to jednak historycznie sytuacja rzadka, a na pewno przeplatana antytetycznymi dla wspomnianego modelu zjawiskami. Analogicznie, dużo częstszym i niestety niepożądanym – dla większości – klimatem systemu, jest po pierwsze - stan absencji wymienionych elementów, prowadzący do sekwencyjnej anarchizacji systemowego środowiska bezpieczeństwa, a po drugie – zespół zjawisk, za którymi stoi systemowa bądź selektywna negacja danej konstrukcji funkcjonującej architektury bezpieczeństwa. W każdym z wymienionych wariantów, szczególną rolę odgrywa przywództwo międzynarodowe jako pewien splendor, ale częściej wyzwanie permanentnego konfrontowania się ze zmiennością jego legitymizacji. Niniejszy artykuł podejmuje przekrojowość dynamiki zmian w zakresie przywództwa (jako kategorii ambicjonalno-statusowej, ale też podlegającej presji, roszczeniom i ocenom) i jego przełożenia dla perspektyw tektoniki współczesnej globalnej architekturze bezpieczeństwa. Intencją Autora, a zarazem celem pracy jest wypełnienie luki badawczej w zakresie aktualizującej i przekrojowej refleksji nad współczesnymi zmaganiami mocarstw o przywództwo międzynarodowe (i ich potencjalnymi konsekwencjami) we współczesnej globalnej architekturze bezpieczeństwa jako areny bezprecedensowej historycznie współzależności i złożoności kompetycji. Powodem podjęcia zagadnienia jest brak (szczególnie w polskiej literaturze przedmiotu) realistycznego postrzegania zachodzących zmian, powodujących groźną iluzję, w oparciu o którą nie można projektować polskiej polityki bezpieczeństwa. Główny problem badawczy niniejszego artykułu (wspieranego problemami szczegółowymi) brzmi: jakiego przywództwa międzynarodowego, o jakim profilu, nastawieniu i przełożeniu dla bezpieczeństwa globalnego (i głównych wyzwań), obecnie potrzebuje świat, a jakie jest możliwe? Poprzez użycie metod: analizy i syntezy, porównań oraz niezbędnego w kontekście analizy postaw mocarstw – abstrahowania, dążono w niniejszym artykule do zbliżenia się do właściwego konkludowania potencjalnych ofert i ambicji światowego/międzynarodowego przywództwa – przede wszystkim USA, Chin oraz Rosji (jak również UE czy zgrupowanych w kategorii mocarstw wschodzących, państw, stanowiących wpływową oś legitymizacji i delegitymizacji „wielkich”). Anonsując wnioski artykułu, należy zaznaczyć ich nieco pesymistyczny i ostrzegawczy wydźwięk. Pośród proporcji: ambicji i ofert konstruktywnych „na rzecz” bezpieczeństwa międzynarodowego versus „ambicji i ofert przeciwko drugiej stronie” dominuje, póki co, ten drugi wariant negatywny, destrukcyjny, co ma być dopiero ewentualnym środkiem do celu ostatecznego. Choć nie powinno się mieć złudzeń co do altruistycznej natury mocarstw i przywództwa (mimo pozorów „ofert”), sytuuje to świat w określonym klimacie konfrontacyjnych działań całe spektrum „licytowania” swojej oferty przez mocarstwa. Jedynym pozytywem (choć wymagającym racjonalności i instynktu samozachowawczego mocarstw oraz większej świadomości świata często widzącego określone wydarzenia „tunelowo”) jest, że z większej liczby podmiotów aktywnie włączających się w debatę nad właściwą konstrukcją współczesnej globalnej architektury bezpieczeństwa (GAB), pozostających bądź co bądź, w pewnej systemowej współzależności, wyniknie nowa jakość, najlepiej w wersji dominujących zdolności kreacji i koordynowania mechanizmów globalnego bezpieczeństwa przez zreflektowanego w oparciu o przepracowany rachunek błędów (w zakresie innych, jak i myślenia o własnej sile) Zachodu.
REFERENCJE (55)
1.
Açikalin, S.N., 2022. A New and Alternative leadership model to analyze the role of leaders in foreign policy. Observare, 2(12), 1-17.
 
2.
Ambrożek, M., 2018. Bezbiegunowość i anarchia. Krytyka podejścia tradycyjnego [online]. 13.03.2018. Dostępne pod adresem: https://geopolityka.net/mateus...- -i-anarchia/ [dostęp: 30 listopada 2023].
 
3.
Baldwin, N., Heartsong, K., 2018. Ukraińska szachownica. Kto i po co wywołał wojnę na Ukrainie? przeł. J. Morka. Kobierzyce: Wydawnictwo „Wektory”.
 
4.
Buzan, B., 2018. Great Powers, [w:] A. Gheciu, W.C. Wohlforth, ed. The Oxford Handbook od International Security. Oxford: Oxford University Press.
 
5.
Charap, S., Priebe, M., 2023. Avoiding a Long War. U.S. Policy and the Trajectory of the Russia- Ukraine Conflict [online]. Dostępne pod adresem: https://www.rand.org/pubs/pers... PEA2510-1.html [dostęp: 30 listopada 2023].
 
6.
Chodubski, A., 2014. Przywództwo jako wartość kulturowo-cywilizacyjna. Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość, 11, 9-27.
 
7.
Cimke, M., 2020. Teoria długiego cyklu – czyli model światowego przywództwa w koncepcji George’a Modelskiego, [w:] A. Tyszkiewicz, P. Borowiec, red. Teorie i podejścia badawcze geopolityki. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
 
8.
Czech, K., 2018. Mocarstwowość – aspekty teoretyczne, [w:] T. Sporek, I. Pawlas, red. Atrybuty mocarstwowości Stanów Zjednoczonych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.
 
9.
Dugin, A., 2021. Manifest velikogo probuzhdeniya, 06.03.2021. Dostępne pod adresem: https:// izborsk-club.ru/20749 [dostęp: 15 grudnia 2023].
 
10.
Ebert, H., Flemes, D., 2018. Rethinking Regional Leadership in the Global Disorder. Rising Power Quarterly, 1(3), 7-23.
 
11.
Fiszer, J.M., 2022. Czy Stany Zjednoczone tracą pozycję światowego hegemona? Jeśli tak, to dlaczego? [w:] Stany Zjednoczone słabnącym hegemonem?, red. Fiszer J.M., Chojan A., Warszawa Dom Wydawniczy Elipsa.
 
12.
Foa, R.S. (et. al.)., 2022. A World Divided. Russia, China and the West. Centre for the Future of Democracy [online]. University of Cambridge. Dostępne pod adresem: https://www.bennettinstitute. cam.ac.uk/wp-content/uploads/2023/01/A_World_Divided.pdf [dostęp: 30 listopada 2023].
 
13.
Fong Khong, Y., 2019. Power as prestige in world politics. International Affairs, 1(95), 119-142.
 
14.
Frankowski, B., 2018. Bezpieczeństwo globalne w warunkach transformacji ładu międzynarodowego, [w:] R. Zięba, red. Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Poltext.
 
15.
Freedom House. 2022. The Global Expansion of Authoritarian Rule [online]. Dostępne pod adresem: https://freedomhouse.org/sites..._ Final_Web.pdf [dostęp: 2 grudnia 2022].
 
16.
Fung, C.J., Lam, S.H. 2022. Mixed report card: China’s influence at the United Nations. Lowy Institute. 18.12.2022. Dostępne pod adresem: https://www.lowyinstitute.org/...- card-china-s-influence-united-nations [dostęp: 1 grudnia 2023].
 
17.
Hartliński, M., 2012. Przywództwo polityczne. Wprowadzenie. Olsztyn: Instytut Nauk Politycznych UWM w Olsztynie.
 
18.
Houtari, M. (and others), 2017. China’s emergence as a global security actor. Strategies for Europe, MERICS. Mercator Institute for China Studies, No. 4 [online]. Dostępne pod adresem: https:// merics.org/sites/default/files/2020-04/China%27s%20Emergence%20as%20a%20Global%20 Security%20Actor.pdf> [dostęp: 1 grudnia 2023].
 
19.
Ignatyeva, I., Isaev, B., 2018. Geopolitical leadership in the modern world, Conference: 2nd International Conference on: Social Science, Education and Humanities Research, vol. 217, Atlantis Press, ICSEAL.
 
20.
Kaczmarek, K., 2007. Klasyczna teoria charyzmy Maxa Webera. Kilka problemów z empirycznym zastosowaniem, [w:] R. Drozdowski, red. Końce i początki. Socjologiczne podsumowania, socjologiczne zapowiedzi, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
 
21.
Kissinger, H., 2017. Porządek światowy, przeł. M. Antosiewicz. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
 
22.
Kołodko, G.W., 2022. Wojna i pokój, Wydanie I. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
 
23.
Koziara, M., 2021. Racjonalność i polityka według Maxa Webera. Kształtowanie zawodowych polityków. Kraków: Societas Vistulana.
 
24.
Kugiel, P., 2023. Emancypacja Globalnego Południa, [w:] M. Terlikowski, red. Bez powrotu? Transformacja ładu międzynarodowego po inwazji Rosji na Ukrainę. Warszawa: PISM [online]. Dostępne pod adresem: https://www.pism.pl/publikacje...- po-inwazji-rosji-na-ukraine [dostęp: 2 grudnia 2023].
 
25.
Kuźniar, R., 2017. Cztery role Ameryki. Krakowskie Studia Międzynarodowe, 3(XIV), 101-117.
 
26.
Kuźniar, R., 2022. Zmierzch liberalnego porządku międzynarodowego 2011-2021. Warszawa: Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
 
27.
Lau, J., 2023. The Israel-Hamas War and the New World Order [online]. 18.11.2023, Dostępne pod adresem: https://ip-quarterly.com/en/is... [dostęp: 30 listopada 2023].
 
28.
Likhotal, A., 2020. Global leadership in the 21st Century. Cadmus, 2(4), 134-140.
 
29.
Lo, B., 2023. Gaza and re-imagining international order [online]. 06.11.2023. Dostępne pod adresem: https://www.lowyinstitute.org/... [dostęp: 30 listopada 2023].
 
30.
Łoś-Nowak, T., 2020. Europejskie dylematy na XXI wiek: między chaosem a ładem międzynarodowym. Przegląd Politologiczny, 2, 5-20.
 
31.
Majekodunmi, B., 2020. The burning priority for UN leadership, [w:] M. Jacquand (and others), eds. The Art. of Leadership in the United Nations. Framing What’s Blue. Uppsala: Dag Hammarskjöld Foundation.
 
32.
Mikiewicz, P., 2018. Wizje przyszłości, [w:] Ł. Fijałkowski, R. Kunert-Milcarz, red. Międzynarodowe stosunki polityczne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
 
33.
Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China. The Global Security Initiative Concept Paper [online]. 21.02.2023. Dostępne pod adresem: https://www.fmprc.gov.cn/mfa_e... wjbxw/202302/t20230221_11028348.html [dostęp: 1 grudnia 2023].
 
34.
Mohler jr, R.A., 2023. The new axis of evil. Are we ready to defend our civilization? [online] Dostępne pod adresem: https://wng.org/opinions/the-n... [dostęp: 02 grudnia 2023].
 
35.
Ofosu-Anim, D.O., Back, S.-H., 2021. Towards a Conceptual Framework for Political Leaderaship Theory and Practice: A Thematic Analysis of the Literature. Open Journal of Leadership, 10, 193-213.
 
36.
Pacek, P., 2022. Informacja i psychologia na wojnie nowej generacji. Warszawa-Siedlce: Oficyna Wydawnicza RYTM, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach.
 
37.
Pawłuszko, T., 2014. Kategoria systemu międzynarodowego w badaniach stosunków międzynarodowych. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
 
38.
Pokharna, B., 2022. The impact of Chinese assertiveness on global order. Observere, 2(13), 38-54.
 
39.
„Przywództwo” [online]. Dostępne pod adresem: https://witalni.pl/slowniczek/...- -zasobami-ludzkimi/przywodztwo/ [dostęp: 1 grudnia 2023].
 
40.
Spalding, R., 2022. Wojna bez zasad. Chiński plan dominacji nad światem, przeł. Shen H., Warszawa: Wydawnictwo Zona Zero.
 
41.
Synonimy słowa „przywództwo” [online]. Dostępne pod adresem: https://synonim.net/synonim/ przyw%C3%B3dztwo [dostęp: 1 grudnia 2023].
 
42.
Szumowski, A., 2021. Mocarstwa w kryzysie. Mocarstwa drugiego rzędu w późnowestfalskim środowisku międzynarodowym. Facta Simonidis, 1(14), 35-55.
 
43.
The Concept of the Foreign Policy of the Russian Federation. 2023 [online]. Dostępne pod adresem: https://mid.ru/en/foreign_poli... [dostęp: 1 grudnia 2023].
 
44.
The White House. 2022. „National Security Strategy”. Dostępne pod adresem: https://www. whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/10/Biden-Harris-Administrations-National-Security- Strategy-10.2022.pdf [dostęp: 1 grudnia 2023].
 
45.
Trenin, D., 2019. Strategic Stability in the Changing World, Carnegie Moscow Center, March 2019 [online]. Dostępne pod adresem: https://carnegieendowment.org/..., gicStability.pdf [dostęp: 1 grudnia 2023].
 
46.
Tsui, K., 2023. The Israel-Hamas war is dividing global powers into two camps [online]. Dostępne pod adresem: https://www.semafor.com/articl...- west-russia-china [dostęp: 1 grudnia 2023].
 
47.
Umińska-Woroniecka, A., 2017. Kategoria przywództwa politycznego w analizie polityki zagranicznej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio K, 2(XXIV), 98-105.
 
48.
Wæver, O., 2017. International Leadership After the Demise of the Last Superpower: System Structure and Stewardship. Chinese Political Science Review. 2, 452-476.
 
49.
Walker, S.G., 2022. Binary Role Theory and Levels of Role Change in World Politics: When do Leaders Make a Difference? Teoria Polityki, 6, 59-80.
 
50.
Wiśniewski, R., 2021. Przywództwo międzynarodowe, rywalizacja mocarstw i pandemia COVID- 19 – analiza przypadku stosunków USA-ChRL, [w:] P. Baranowski, J. Kardaś, A. Pohl, red. Unilateralny i multilateralny wymiar polityk zdrowotnych państw w warunkach globalnej pandemii. Poznań: FNCE.
 
51.
Wojczal, K., 2021. Trzecia dekada. Świat dziś i za 10 lat. Zielona Góra: Wydawca – Kancelaria Prawna Krzysztof Wojczal.
 
52.
Woods, N. (et. al.)., 2014. Effective Leadership in International Organizations”. World Economic Forum. Dostępne pod adresem: https://www3.weforum.org/docs/..._ Organizations_report.pdf [dostęp: 30 listopada 2023].
 
53.
Xuetong, Y., 2016. Political Leadership and Power Redistribution, The Chinese Journal of International Politics.
 
54.
Zachara-Szymańska, M., 2023. Global political leadership. In Search of Synergy. New York: Routledge.
 
55.
Zyzak, P., 2022. Amerykański sen. Gwałtowne przebudzenie. Ameryka 2014-2021 – era wojen hybrydowych, pandemii i Trumpa. Warszawa: Wydawnictwo Fronda.
 
ISSN:2082-2677
Journals System - logo
Scroll to top