PL EN
ARTYKUŁ PRZEGLĄDOWY
WOKÓŁ BEZPIECZEŃSTWA EGZYSTENCJALNEGO, CZYLI PRZEMIJANIE W FILOZOFII ŚREDNIOWIECZA
 
Więcej
Ukryj
1
Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie
 
 
Data publikacji: 02-07-2018
 
 
SBN 2018;13(1): 29-48
 
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Artykuł jest drugim z czterech planowanych publikacji poświęconych bezpieczeństwu egzystencjalnemu, które jest pojmowane jako świadomy stan ograniczania (lub znoszenia) cierpienia i innych zagrożeń umysłowych związanych z przemijalnością (śmiercią) życia. Pomimo tego, że manifestem średniowiecza było sławetne memento mori (pamiętaj, że umrzesz), to jednak filozofia tego okresu dość ostrożnie odnosiła się do problematyki letalności, nie szczędząc w zamian zainteresowania transcendencją wyrażoną w idei Boga. Przemijanie nagminnie napotykane w codzienności przyniosło nowy typ egzystencjalnego namysłu związanego mniej ze śmiercią, a bardziej z następstwami życia doczesnego weryfikowanego w geście kary (potępienia) lub nagrody (zbawienia). Przemijanie zatem było traktem, po którym człowiek zmierzał w akcie ostatecznej nadziei lub rozpaczy w stronę Stwórcy. Dlatego też obawa przed jego gniewem była źródłem większej troski niż sama pospolicie zdarzająca się śmierć, bowiem to jej obraz związany z odroczonym potępieniem ściśle wiązał się z przeświadczeniem o istnieniu duszy, gdyż to ona właśnie miała ponieść konsekwencje za życie w cielesnym wymiarze. Ciągle obecna apokaliptyczna wizja świata (uzasadniana np. w rzeczywistości społecznej częstymi pomorami) wytwarzała specjalny typ postawy nakierowanej na traktowanie życia ziemskiego jako jedynie przedsionka do nieznanej nieśmiertelności. Pogląd ten bazował na ogólniejszym przekonaniu, że chrześcijanie w istocie nie należą do świata doczesnego, a ich postępowanie w przypisanym im czasie stanowi wyraz odpowiedniego do nauk Chrystusa pogodnego stosunku do przemijania. Śmierć przeto jako zjawisko zatrważające przestała siać grozę i zaczęła budzić zainteresowanie swoją tajemnicą. Tak oto enigmatyczny sens przemijania nie krył się w nieuchronności zaniku bytu tracącego logikę w obliczu cierpienia i trosk banalnego życia, ale w przeświadczeniu, że człowiek nie jest somatyczno-intelektualną jednią, ale dualistycznym tworem, złożonym z nieprzemijalnej duszy i przemijającego ciała. Do dzisiaj pogląd ten nie stracił na ostrości i znaczeniu.
REFERENCJE (27)
1.
Arnobiusz, Przeciw poganom, [in:] A. Bober, Antologia patrystyczna, WydawnictwoApostolstwa Modlitwy, Kraków 1965.
 
2.
Boecjusz z Dacji, O Dobru Najwyższym, czyli o życiu filozofa, transl. by L. Regner,PWN, Warszawa 1990.
 
3.
Boros L., Mysterium mortis: człowiek w obliczu ostatecznej decyzji, transl. by B. Białecki,Wydawnictwo Pax, Warszawa 1985.
 
4.
Częsz B., Ireneusz z Lyonu − wyraziciel tradycji chrześcijańskiej Wschodu i Zachodu,„Ateneum Kapłańskie” 1979, R. 71, T. 92, Z. 3.
 
5.
Gilson E., Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, transl. by S. Zalewski,Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1987.
 
6.
Gogacz M., Elementarz metafizyki, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1987.
 
7.
Grzegorz z Nyssy, Rozmowa z Makryną o duszy i zmartwychwstaniu; O stworzeniuczłowieka, [in:] M. Michalski, Antologia literatury patrystycznej, T. 2, WydawnictwoPax, Warszawa 1982.
 
8.
Kabaj J., Ideologia Eriugeny. Czynniki kształtowania ideologii chrześcijańskiej we wczesnymśredniowieczu francuskim – ideowe wartości filozoficzno-teologiczne systemu JanaSzkota, Wydawnictwo Znak, Kraków 1981.
 
9.
Kołakowski L., Avicenna, lekarz dusz i ciał, „Myśl Filozoficzna” 1952, Nr 3.
 
10.
Kostecki R., Święty Albert Wielki. W siedemsetlecie śmierci, „W Drodze” 1980, Nr 11.
 
11.
Kuksewicz Z., Zarys filozofii średniowiecznej. Filozofia łacińskiego obszaru kulturowego,wyd. III, PWN, Warszawa 1986.
 
12.
Legowicz J., Historia filozofii średniowiecznej Europy Zachodniej, PWN, Warszawa1986.
 
13.
List do Diogneta, [in:] Apologeci greccy II wieku, transl. by J. Czuj, T. 18, PoznańskaOficyna Księgarska, Poznań 1925.
 
14.
Michalski M., Między integryzmem a progresizmem. Hipolit, [in:] Antologia literaturypatrystycznej, T. 1, Wydawnictwo Pax, Warszawa 1982.
 
15.
Nemezjusz, O naturze ludzkiej, transl. by A. Kempfi, Wydawnictwo Pax, Warszawa1982.
 
16.
Olejnik S., Teologia moralna. Człowiek i jego działanie, T. 2, Wydawnictwo ATK, Warszawa1988.
 
17.
Pannenberg W., Kim jest człowiek, Instytut Literacki, Paryż 1978.
 
18.
Pseudo-Justynowe „Zachęty Greków. Upomnienie Greków”, [w:] A. Bober, Antologiapatrystyczna, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1965.
 
19.
Salij J. OP, Czy śmierć jest karą za grzech?, [in:] Sens choroby, sens śmierci, sens życia,pod red. H. Bortnowskiej, Wyd. III, Wydawnictwo Znak, Kraków 1993.
 
20.
Siemianowski A., Śmierć i perspektywa nadziei. Esej filozoficzny o ostatecznychsprawach człowieka, Drukarnia „Scriptor”, Gniezno 1992.
 
21.
Św. Augustyn, Państwo Boże, transl. by W. Kornatowski, T. 2, Wydawnictwo Pax,Warszawa 1977.
 
22.
Św. Augustyn, Wyznania, transl. by Z. Kubiak, Wydawnictwo Znak, Kraków 1999.
 
23.
Świeżawski S., Centralne zagadnienie tomistycznej nauki o duszy, „Przegląd Filozoficzny”1948, T. 44, Z. 2/3.
 
24.
Teofil, Do Autolyka, Ks. I-III, [in:] Apologeci greccy II wieku, przekł. J. Czuj, T. 18,Poznańska Oficyna Księgarska, Poznań 1925.
 
25.
Wilczek F., Tacjan jako apologeta i filozof na podstawie jego „Mowy do Greków”, [in:]Streszczenia rozpraw doktorskich, magisterskich i seminaryjnych pisanych na KUL w wyborze,UAM, Poznań 1956.
 
26.
Wiszniewski M., Bacona metoda tłumaczenia natury i inne pisma filozoficzne, przekł.J. Dybiec, PWN, Warszawa 1976.
 
27.
Zielińska J.,Awerroes – komentator czy filozof, „Studia Philosophiae Christianae” 1973,Nr 2.
 
ISSN:2082-2677
Journals System - logo
Scroll to top