Artykuł przedstawia prawa i obowiązki ludności cywilnej podczas okupacji w świetle uwarunkowań definiowanych przez międzynarodowe prawo humanitarne. Celem pracy jest omówienie statusu prawnego okupacji oraz praw i obowiązków ludności cywilnej na okupowanym terytorium oraz wskazanie bieżących przykładów związanych z przestrzeganiem, egzekwowaniem i łamaniem tego prawa na przykładzie konfliktu zbrojnego na Ukrainie. Problem badawczy w pracy określono w formie pytania: jakie wnioski płyną w zakresie przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego podczas konfliktu zbrojnego na Ukrainie? Hipoteza badawcza zaś przyjęła formę twierdzenia, że pomimo powszechnie dostępnych uregulowań doktrynalnych związanych z międzynarodowym prawem humanitarnym, istnieje wiele przykładów, które dowodzą, że egzekwowanie tego prawa nadal wymaga ponoszenia znacznych wysiłków na poziomie międzynarodowym. Metodyka badawcza opiera się na analizie literatury naukowej, raportów oraz źródeł internetowych na podstawie których przedstawione zostały doświadczenia w zakresie przestrzegania prawa międzynarodowego walczących stron. W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące tego w jaki sposób definiowany jest status prawny okupacji oraz jakie są prawa i obowiązki ludności cywilnej na terenach okupowanych zdefiniowanych w prawie międzynarodowym. Ponadto na wybranych przykładach przedstawiono wnioski jakie płyną w zakresie przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego podczas konfliktu zbrojnego na Ukrainie. W głównych wnioskach badawczych wyszczególniono, iż pomimo szerokiego parasola ochrony rozpościeranego przez prawo międzynarodowe, doświadczenia ostatnich lat wskazują, że nie wszystkie państwa stosują się do obowiązków, które same wcześniej zaakceptowały poprzez przystąpienie do międzynarodowych konwencji i praw zwyczajowych. Mechanizmy pozwalające na zapewnienie, że odpowiedzialni za brak przestrzegania uregulowań prawnych poniosą adekwatne konsekwencje, niestety nie funkcjonują w sposób jednoznaczny. Brak skutecznych sposobów egzekwowania prawa międzynarodowego i sankcjonowania jego naruszeń sprawia, że winni często unikają odpowiedzialności. Brak jednolitych standardów i organów wykonawczych utrudnia skuteczną interwencję w przypadku naruszeń. Dlatego konieczne jest dążenie do wzmocnienia systemu międzynarodowego, aby zapewnić bardziej skuteczną egzekucję prawa i odpowiedzialność za jego łamanie. To wyzwanie wymaga współpracy państw oraz ciągłego nacisku społeczności międzynarodowej na przestrzeganie ustalonych norm prawnych.