ARTYKUŁ PRZEGLĄDOWY
KONWENCJA O ZAKAZIE UŻYWANIA TECHNICZNYCH ŚRODKÓW ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO W CELACH MILITARNYCH LUB JAKICHKOLWIEK INNYCH CELACH WROGICH (ENMOD) - PROBLEMATYKA I ZNACZENIE NA PRZYKŁADZIE KONFLIKTU ROSYJSKO-UKRAIŃSKIEGO
Więcej
Ukryj
1
Uniwersytet Warszawski, Polska
A - Koncepcja i projekt badania; B - Gromadzenie i/lub zestawianie danych; C - Analiza i interpretacja danych; D - Napisanie artykułu; E - Krytyczne zrecenzowanie artykułu; F - Zatwierdzenie ostatecznej wersji artykułu
Data nadesłania: 16-06-2024
Data ostatniej rewizji: 11-07-2024
Data akceptacji: 11-07-2024
Data publikacji: 11-07-2024
SBN 2024;34(4): 45-56
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Środowisko naturalne od zawsze w historii konfliktów zbrojnych było „cichą ofiarą” wojny, na skutek szkód bezpośrednich, jak i pośrednich wywołanych działaniami wojennymi. Dopiero w latach 70. XX wieku na skutek doświadczeń wojny wietnamskiej w kontekście używania defoliantów i herbicydów oraz zwiększenia się świadomości bezpieczeństwa ekologicznego wśród członków społeczności międzynarodowej, spowodowało powstanie pierwszych przepisów na gruncie międzynarodowego prawa humanitarnego chroniących środowisko naturalne. Wobec czego celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie jednej z najważniejszych umów międzynarodowych w tej materii, czyli Konwencji o zakazie wojskowego lub innego wrogiego wykorzystywania technik modyfikacji środowiska (ENMOD) w celu wykazania, dlaczego powyższa konwencja została stworzona w latach 70. XX w., a nie w innej dekadzie. Jednocześnie poddając analizie najważniejsze artykuły ENMOD, celem jest zidentyfikowanie kluczowych problemów konwencji w odniesieniu do konfliktu zbrojnego rosyjsko-ukraińskiego. Dlatego głównym problemem badawczym jest możliwość zastosowania omawianej umowy międzynarodowej ENMOD dla ochrony środowiska naturalnego w sytuacji konfliktu zbrojnego na przykładzie trwającej wojny rosyjsko-ukraińskiej. Według postawionej hipotezy badawczej konwencja ENMOD nie ma zastosowania dla zdecydowanej większości szkód środowiskowych spowodowanych konfliktem zbrojnym, niemniej jest kluczowym traktatem, który uzupełnia ogólny i szczególny reżim ochrony środowiska naturalnego w sytuacji konfliktu zbrojnego. Na potrzeby rozwiązania postawionego problemu badawczego i weryfikacji hipotezy w artykule zastosowano metodologię opartą na metodzie jakościowej, poddając analizie i krytycznej ocenie literaturę przedmiotu, przy jednoczesnym wykorzystaniu na gruncie nauk prawnych metody dogmatycznoprawnej w odniesieniu do aktów prawnych i historyczno-prawnej, aby ukazać genezę i ewolucję konwencji ENMOD. Autor w analizie dochodzi do wniosku, że ENMOD nie ma zastosowania dla większości szkód środowiskowych spowodowanych działaniami zbrojnymi, czego dowodzi konflikt zbrojny rosyjsko-ukraiński, gdzie obie strony konfliktu są związane tym traktem, jednakże ENMOD jest ważnym uzupełnieniem reżimu ochrony środowiska naturalnego w sytuacji konfliktu zbrojnego.
REFERENCJE (23)
1.
Austin, J. E., Bruch, C. E., 2000. The Environmental Consequences of War. Legal, Economic, and Scientific Perspectives. Cambridge: Cambridge University Press.
2.
Best, G., 1997. War and Law since 1945. Oxford: Clarendon Press Publication.
3.
Bouvier, A., 1992. Recent studies on the protection of the environment in time of armed conflict. International Review of the Red Cross (1961-1997), 32 (291), 562-564.
4.
Demeyere, B., Ruys T., 2016. Means and Methods of Warfare. W: J. Wouters, P. De Man i N. Verlinden, red. Armed Conflicts and the Law. Cambridge: Intersentia, 329-331.
5.
Dinstein, Y., 2022. The Conduct of Hostilities under the Law of International Armed Conflict. Cambridge: Cambridge University Press.
6.
Fleck, D., 2008. The Handbook of International Humanitarian Law. Oxford: Oxford University Press.
7.
Halpern, M., 2015. Protecting Vulnerable Environments in Armed Conflict: Deficiencies in International Humanitarian Law. Stanford Journal of International Law, 51 (2), 129-130.
8.
Hersh, S. M., 1972. Rainmaking Is Used As Weapon by U.S. The New York Times, 3 July, s. 1.
9.
International Committee of the Red Cross, 2020. Guidelines on the protection of the natural environment in armed conflict. Rules and recommendations relating to the protection of the natural environment under international humanitarian law, with commentary [online]. International Committee of the Red Cross. Dostępne pod adresem:
https://www.icrc.org/en/public...- conflict, [dostęp: 14 czerwca 2024].
10.
Janusz-Pawletta, B. 2012. Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej.
11.
Kenig-Witkowska, M. M., 2011. Międzynarodowe prawo środowiska. Wybrane zagadnienia systemowe. Warszawa: Wolters Kluwer.
12.
Konwencja o zakazie używania technicznych środków oddziaływania na środowisko w celach militarnych lub jakichkolwiek innych celach wrogich, otwarta do podpisania w Genewie dnia 18 maja 1977 roku (Dz. U. z 1978 roku Nr 31, poz. 132).
13.
Mamedov, G., 2023. Is blowing up of Kakhovka HPP basis for new warrant from International Criminal Court? [online]. Ukrainska Pravda. Dostępne pod adresem: https:// www.pravda.com.ua/eng/columns/2023/06/6/7405627/ [dostęp: 14 czerwca 2024].
14.
Marcinko, M., Łubiński, P., 2009. Wybrane zagadnienia z zakresu międzynarodowego prawa humanitarnego. Kraków: Szkoła Aspirantów Państwowej Straży Pożarnej.
15.
Protokoły Dodatkowe dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół I) oraz dotyczący ochrony ofiar niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół II), sporządzone w Genewie z dnia 8 czerwca 1977 roku (Dz. U. z 1992 roku Nr 41, poz. 175 z późn. zm.).
16.
Payne, C. R., 2020. Protection of the Natural Environment. W: D. Akande i B. Saul, red. Oxford Guide to International Humanitarian Law. Oxford: Oxford University Press, 222-225.
17.
Reyhani, R., 2006. Protection of the Environment During Armed Conflict. Missouri Environmental Law and Policy Review, 14 (2), 325-327.
18.
Schmitt, M. N., 1997. Green War: An Assessment of the Environmental Law of International Armed Conflict. Yale Journal of International Law, 17, 82-85.
19.
Szpak, A., 2014. Międzynarodowe prawo humanitarne. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
20.
United Nations, 1972. Report of the United Nations Conference on the Human Environment [online]. International Maritime Organization. Dostępne pod adresem: https:// wwwcdn.imo.org/localresources/en/KnowledgeCentre/ConferencesMeetings/Documents/ A%20CONF.48%2014%20Rev.1.pdf, [dostęp: 13 czerwca 2024].
21.
United Nations, 1976. Report of the Conference of the Committee on Disarmament, Volume I [online]. UN Official Document System. Dostępne pod adresem: https:// documents.un.org/doc/undoc/gen/ng9/059/31/pdf/ng905931.pdf?token=OYNsYVv3cg9yATNoRM& fe=true, [dostęp: 14 czerwca 2024].
22.
United Nations Environment Programme, 2009. Protecting the Environment During Armed Conflict An Inventory and Analysis of International Law [online]. UN Environment Programme. Dostępne pod adresem:
https://wedocs.unep.org/bitstr... /20.500.11822/7813/-Protecting%20the%20Environment%20During%20Armed%20 Conflict_An%20Inventory%20and%20Analysis%20of%20International%20Law- 2009891.pdf?sequence=3&%3BisAllowed=, [dostęp: 13 czerwca 2024].
23.
Wilk A., Żochowski P., Ber J., 2023. Wysadzenie tamy na Dnieprze w Nowej Kachowce. 467. dzień wojny [online], Ośrodek Studiów Wschodnich, Dostępne pod adresem: https:// www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2023-06-06/wysadzenie-tamy-na-dnieprze-wnowej- kachowce-467-dzien-wojny, [dostęp: 24 sierpnia 2023].